Zalig zijn de zachtmoedigen, want zij zullen het land beërven ~ Ps.37:11
Mattheus 5:5
Sara Kroos vertelt in de podcast van De Verwondering van 15 december 2024, dat wanneer jou een vorm van geweld wordt aangedaan, je jezelf de boodschap eigen maakt dat je er niet toe doet. Dat je niet voldoende waard bent om van gehouden te worden. Dat jouw grenzen er niet toe doen. Je verlangen naar nabijheid wordt ook je grootste angst, aangezien dat onveilig is geworden. Je bewapent jezelf om je te beschermen tegen die onveiligheid. Die bewapening zorgt er tegelijkertijd voor dat je jouw diepste verlangen niet zal bereiken, want hij houdt je uit verbinding. En je houdt alles af wat prachtig is aan het leven. Maar, zo stelt Sara, ergens diep van binnen is er ook altijd een deel, hoe klein ook, dat ongeschonden blijft. De kern van wie je bent, je bron. En die zal vroeg of laat van zich laten horen. Het vergt wel moed om naar dat deel van jezelf te luisteren, te durven voelen dat je kwetsbaar en weerloos bent. Het is de moed van zachte kracht.
Dit interview beantwoorde voor mij wellicht de vraag die ik mezelf al lang stelde: hoe was mijn oma, terwijl ze was opgesloten in een Jappenkamp, overeind gebleven? Wellicht bracht zij ook zachtmoedigheid in stelling toen ze te maken kreeg met verschillende vormen van marteling, zowel fysiek als psychologisch. Niet alleen onderging ze lijfstraffen en werd ze doodziek, maar door systematische uithongering raakte iedereen zo afgestompt dat sterven een verlossing werd. Te midden van die uitzichtloze ellende deed mijn oma als theologe wat ze het beste kon: ze preekte de boodschap van God en hield Bijbelkringen.
Ik zocht naar ‘bewijs’ voor dit idee in haar huwelijksbijbel (uit 1930), waarin ze uitgebreid in paars potlood heeft onderstreept tijdens haar opsluiting. Ook verschillende verzen over zachtmoedigheid. Het bovenstaande vers in het Bijbelboek Mattheus verwijst naar Psalm 37. In deze Psalm wordt uitgelegd wat te doen tegenover gewelddadige mensen. Geweld met geweld beantwoorden is niet de methode. Zachtmoedige mensen hebben de moed om de ander mild te behandelen, ze nemen het recht niet in eigen handen maar vertrouwen erop dat God eens alles recht zal zetten. Dit kan je in de praktijk vorm geven door te zorgen voor de kwetsbaren. Niet de gemakkelijkste weg, maar God laat degenen die echt in Hem vertrouwen niet in de steek. Zij kunnen in vrede leven (oftewel het land van God beërven). Mijn oma onderstreepte ook Spreuken 15:1: Een zachtmoedig antwoord sust de woede, maar een tactloze uitspraak roept de woede juist op. Kortom beantwoord geweld niet met geweld. Haar antwoord op het geweld was zachtmoedigheid en haar vertrouwen in God rotsvast.
Je kan de zorg voor de kwetsbaren natuurlijk ook uitleggen als de zorg voor jezelf, voor dat kwetsbare deel waar Sara naar verwijst. Ook dat is niet eenvoudig, want jouw zelf opgestelde bewapening zal je er telkens opnieuw aan herinneren dat je die niet voor niks hebt neergezet. De presentatrice van De Verwondering, Annemieke, stelt Sara de vraag: Is dat ongeschonden deel, die bron, misschien God? Wellicht kent Annemieke Psalm 37, hoewel ze daar niet naar verwijst. Ik zou met volle overtuiging willen zeggen: Ja! Wees zachtmoedig en omarm je innerlijke kwetsbaarheid, om zo het geweld naar onszelf en in de wereld uit te bannen!